မိမိအရေပြားအကြောင်း
အရေပြားကို မထိခိုက်စေပဲ နေရောင်ခြည်ကို ဘယ်လိုခံစားရမလဲ?
အရေပြားနေလောင်ခြင်း၊ ဆဲလ်များအိုမင်းလွယ်ခြင်းကဲသို့သော ဆိုးကျိုးများကို ကာကွယ်ရန် နေရာဒေသအလိုက် သင့်တင့်သော အကာအကွယ် SPF ပမာဏကို အထူးဂရုပြုရွေးချယ်သင့်ပါသည်။
အစ ရှိသဖြင့် ကောင်းမွန်သောလုပ်ဆောင်ချက်များကို ပေးစွမ်းပေးသည်။ သို့သော် ဆိုးကျိုးများအနေဖြင့် နေရောင်ခြည်ကို ကြာရှည်စွာထိတွေ့ပါက သင့်အရေပြားနှင့် ကျန်းမာရေးအတွက် ဆိုးကျိုးများစွာဖြစ်လေ့ရှိပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ နေရောင်ခြည်ဒဏ် ကာကွယ်ရန် ဓါတ်ရောင်ခြည်ပြင်းအားနှင့် သင့်အရေပြားအမျိုးအစားပေါ်မူတည်ပါသည်။ ကလေးများ အသားအရေ အနေဖြင့် လိုအပ်သောကာကွယ်မှု (ဤနေရာတွင် ပိုမိုဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်)။ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရထားသော အရေပြားသည် နေရောင်အောက်တွင် ပို၍ထင်ရှားလေ့ရှိသည်။
နေရောင်ခြည်သည် မည်သို့အလုပ်လုပ်သနည်း?
နေသည် လှိုင်းအလျားမျိုးစုံရှိသော ဓါတ်ရောင်ခြည်တို့ကို စဉ်ဆက်မပြတ်ထုတ်လွှတ်လျက်ရှိပါသည်။ ၎င်းတို့ထဲတွင် cosmic rays, gamma rays, X rays, ultra violet (UV) rays (UVC, UVA နှင့် UVB)၊ မျက်စိဖြင့်မြင်နိုင်သော ဓါတ်ရောင်ခြည်များ၊ Infrared radiation [IR] နှင့် ရေဒီယိုဓါတ်ရောင်ခြည်လှိုင်းတို့ ပါဝင်ပါသည်။
နေမှလာသော အလွန်အန္တရာယ်ရှိသည့် ဓါတ်ရောင်ခြည်များကို ကမ္ဘာ့လေထုအလွှာက ကာကွယ်ပေးလျက် ရှိပါသည်။ သို့သော် ထိုဓါတ်ရောင်ခြည် သုံးပုံ နှစ်ပုံခန့်သည် ကမ္ဘာပေါ်သို့ကျရောက်လျက်ရှိပါသည်။ Cosmic rays, gamma rays, X rays နှင့် UVC rays တို့သည် သက်ရှိများအတွက် အန္တရာယ်ရှိပြီး ကမ္ဘာပေါ်သို့ကျရောက်ခြင်းမရှိပါ။ UVB, UVA နှင့် Infrared ray တို့သာ ကမ္ဘာမြေပြင်ပေါ်သို့ရောက်ရှိပြီး လူသားများအပေါ်တွင် ဇီဝဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုများကို ဖြစ်ပေါ် စေသည်။
နေရောင်ခြည်ကာကွယ်ရန် ဘာကြောင့်လိုအပ်သလဲ?
နေရောင်ခြည်သည် အရေပြားပေါ်တွင်နေလောင်ခြင်း၊ အရေပြားဆဲလ်များအိုမင်းလွယ်ခြင်း၊ အရေပြား ကင်ဆာအစရှိ သဖြင့် ဆိုးကျိုးများပေးနိုင်ပါသည်။ ထိုအထဲတွင် အရေပြားကင်ဆာသည် နေရောင်ခြည် ထိတွေ့မှုကြောင့် အလွန်ပြင်းထန် သည့် နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အပူရှပ်ခြင်း၊ နေရောင်ခြည်ဓါတ်မခံနိုင်ခြင်း၊ မျက်စိကွယ်နိုင်ခြင်း နေ
- ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသည်။ အရေပြား၏အပေါ်ဆုံးအလွှာသည် UVB ၏ 85% ကို တားဆီးပေးပြီး
15% သာလျှင် အတွင်းပိုင်းအလွှာသို့ရောက်ရှိလေ့ရှိသည်။ UVB သည် အရေပြား tanning နှင့် နေလောင်ခြင်း ကိုဖြစ်စေသော ရောင်ခြည်ဖြစ်ပြီး အဆိုပါ လက္ခဏာများသည် UVB နှင့် ထိတွေ့မှု များပြားခြင်းကိုဆိုလိုပါသည်။ နှင့် ကြာရှည်စွာထိတွေ့ပါက ကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေများလေ့ရှိသည်။
- UVA သည် အရေပြား၏ အတွင်းပိုင်းအလွှာကိုထိုးဖောက်နိုင်ပြီး 50 ရာခိုင်နှုန်း
ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်လျက်ရှိသည်။ နေသည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရောင်ခြည်ထုတ်လွှတ်လျက်ရှိပြီး တိမ်များ၊ ပြူတင်းပေါက်များကို ဖောက်၍ ဖြတ်သန်း လာကြသည်။ ထိုရောင်ခြည်တို့သည် အရေပြား UVB အိုမင်းရင့်ရော်ခြင်းနှင့် ဓါတ်တိုးပစ္စည်းများဖြစ်ပေါ်လာခြင်း တို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ထိုဓါတ်တိုးပစ္စည်းတို့သည် ဆဲလ်များ၏ DNA နှင့် တည်ဆောက်ပုံတို့ကို တိုက်ခိုက်ကာ ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားနိုင်စွမ်းများပြားသည်။ သို့သော် UVB နှင့်စာလျှင် နည်းပါးလေ့ရှိသည်။
UV ရောင်ခြည်များသည် ကမ္ဘာမြေကြီး၏ မည်သည့်ဒေသပေါ်ကျရောက်သည်ကို မူတည်သည်။
နေရောပေါ်မူတည်ပြီး ကွဲပြားခြားနားသည်။
-UV ရောင်ခြည်ကို နှင်းမှ ၈၀%၊ သဲမှ ၁၅%၊ ရေမှ ၂၅% အလင်းပြန်သည်။
-ရေမျက်နှာပြင်အောက် ၄၀ စင်တီမီတာတွင်ပင် ရေမျက်နှာပြင်အထက် UV ရောင်ခြည်ထိတွေ့ခံရခြင်း၏ ၄၀% အထိ ဖြစ်နိုင်သည်။
UVA နှင့် UVB ရောင်ခြည်များသည် အရေပြား၏ ခုခံအားကို လျော့နည်းစေပြီး DNA ကိုဓာတ်တိုးစေသောကြောင့် အရေပြားကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သည်။
အရေပြားသည် နေရောင်ခြည်ကို တုံ့ပြန်ပုံခြင်းတစ်ခုနှင့်တစ်ခုမတူညီကြပါ။ လူတိုင်း လူတိုင်းသည် သူ/သူမတို့၏ phototype ပေါ်မူတည်၍ တုံ့ပြန်တတ်ကြသည်။ Phototype ဆိုသည်မှာ နေရောင်ခြည်အပေါ် လူသားတို့၏ တုံ့ပြန်ခြင်း အရည်အသွေးဖြစ်ပါသည်။ အသားအရောင်၊ ဆံပင်အရောင်၊ တစ်ဦးချင်းစီ၏ နေလောင်မှုခံနိုင်စွမ်းရည်တို့ပေါ်မူတည်၍ phototype (၆)မျိုး ရှိပါသည်။
Phototype I : ထိခိုက်လွယ်သော အသားအရေ၊ အမြဲတမ်းနေလောင်ခြင်း၊ အသားညိုခြင်းမရှိ၊ အမဲစက်များ၊
Phototype II : ထိခိုက်လွယ်သော အသားအရေ၊ အမြဲတမ်းနေလောင်ခြင်း၊ အတော်အတန်အသားညိုခြင်း၊ အမဲစက် မြောက်မြားစွာ၊
Phototype III : ထိခိုက်လွယ်၍ သံလွင်ရောင်အသားအရေ၊ တစ်ခါတစ်ရံနေလောင်ခြင်း၊ အမြဲတမ်းအသားညိုခြင်း (အတော်အသင့်)၊ အမဲစက်အနည်းငယ်များ၊
Phototype IV : သံလွင်ရောင်အသားအရေ၊ နေလာင်မှုသိပ်မရှိခြင်း၊ နေရောင်ကြောင့်အသားမဲခြင်း၊ အမဲစက်များမရှိခြင်း၊
Phototype V : အညိုရောင်အသားအရေ၊ နေလောင်မှုလုံးဝမရှိခြင်း၊ နေရောင်ကြောင့်အသားမဲခြင်း၊ အမဲစက်များမရှိခြင်း၊
Phototype VI : အမဲရောင်အသားအရေ၊ နေမလောင်ခြင်း၊ အမဲစက်မရှိခြင်း၊
သင့်ရဲ့ Phototype နည်းလေလေ နေရောင်ခြည်ကာကွယ်မှုများများ ပိုလိုအပ်လေဖြစ်ပါသည်။
နေရောင်ကြောင့် အသားညိုခြင်း
နေရောင်ကြောင့် အသားညိုခြင်းသည် UVB rays ထိတွေ့မှုကြောင့်ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ အသားညိုခြင်းသည် နေရောင်ခြည် ကို ကာကွယ်ရန် အရေပြားမှ လိုက်လျောညီထွေစွာပြောင်းလဲခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် ဒိုင်းသဖွယ် ကာကွယ်မှုပေးခြင်းမျိုး မဟုတ်ပါ။ အသားညိုခြင်းသည် နေရောင်ခြည်ကိုကာကွယ်ပေးသော်လည်း နေရောင်နှင့်အလွန်အမင်းထိတွေ့ပါက အရေပြားကင်ဆာများဖြစ်ပွားတတ်ပါသည်။
နေရောင်ခြည်ဖြင့် ထိတွေ့သောအခါ melanocytes ဟုခေါ်သော ဆဲလ်များကို နှိုးဆော်ပေးပြီး နေရောင်မှ ကာကွယ်ရန် melanin များ ထုတ်လုပ်ပေးပါသည်။ Melanin သည် အရေပြား၏ မျက်နှာပြင်သို့ရွေ့လျားသွားပြီး အရေခွံအလွှာအား ထူထပ်စေကာ အရောင်ပြောင်းသွားခြင်းဖြင့် ကာကွယ်မှုပေးပါသည်။ UVA သည် ချက်ချင်း အရောင်ပြောင်းပေးသော်လည်း နာရီပိုင်းမျှသာခံကာ နဂိုအသားအရေပြန်ဖြစ်သွားသည်။ UVB နှင့် ထိတွေ့ပါက အသားအရေပြောင်းလဲသွားခြင်း၊ ထိတွေ့ ပြီး ၂ ရက် ၅ ရက်အကြာမှစ၍ စတင်ပြောင်းလဲကာ အမြင့်ဆုံးအခြေအနေသို့ ၃ ပတ်အတွင်း ရောက်ရှိသွားလေ့ရှိသည်။
နေရောင်ကာကွယ်သုံးပစ္စည်းများကို UVA နှင့် UVB တို့ကို အဓိက ကာကွယ်ရန်အတွက် ဒီဇိုင်းဆွဲထုတ်လုပ်ထားခြင်းဖြစ်ပါ သည်။ ထိုကာကွယ်နိုင်စွမ်းအားကို SPF (Sun Protection Factor) ဖြင့် ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ ထို SPF ပမာဏကို သင်၏ Phototype, နေရောင်ခြည်ထိတွေ့မှုပမာဏ၊ နေရာဒေသတို့အပေါ်မူတည်၍ ရွေးချယ်သင့်ပါသည်။ (ပင်လယ်၊ တောင် စသဖြင့်)
. SPF 6 = low protection SPF 15 = moderate protection SPF 30 = high protection
. SPF 50+ = very high protection
သင်နှစ်သက်သော အမျိုးအစားကိုရွေးချယ်ပါ။ ထိုမှသာ အချိန်မှန်မှန်အသုံးပြုကာကွယ်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ပိုပြီးထိရောက်မှုရှိစေရန် ၂ နာရီ ခြားတစ်ခါအသုံးပြုသင့်ပါသည်။ တစ်ချို့သော ဖော်မြူလာများသည် ရေစိုခံနိုင်အား ပြုလုပ်ထားပြီး နေရောင်ခြည်ထိတွေ့မှု ကို လျှော့ချပေးသည်။
နေရောင်ခြည်သည် ဆဲလ်များ အိုမင်းရင့်ရော်မှုကို မည်သို့ဖြစ်စေသနည်း?
ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ*၏ အဆိုအရ မျက်နှာဆဲလ် ၈၀% အိုမင်းရင့်ရော်ခြင်းသည် နေရောင်နှင့်ထိတွေ့ သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အဆိုပါဖြစ်စဉ်ကို Photoageing ဟုခေါ်သည်။ လက္ခဏာများမှာ အရေပြားတွန့်ခြင်း၊ အမဲစက်များ၊ အရေပြား အောက်တွင် မျက်စိဖြင့်မြင်နိုင်သော သွေးကြောများပေါ်လာခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ လက္ခဏာများသည် မျက်နှာ၊ နောက်ကျော၊ လက်၊ လက်မောင်း အစရှိသည့် နေဖြင့်မကြာခဏထိတွေ့မှု များသောနေရာတို့တွင်ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ UVA နှင့် UVB သည် အရေပြားဆဲလ်ကို သိသိသာသာပြောင်းလဲစေပြီး collagen နှင့် elastin ကို ဖျက်ဆီးကာ ကင်ဆာများအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲ သွားကြသည်။ သို့ဖြစ်၍ နေရောင်ခြည်ကာကွယ်ရန် အလေ့အကျင့် တစ်ခုအနေဖြင့် လုပ်ထားသင့်ပါသည်။
*Gilchrest BA et al, Effect of chronologic aging and photoaging: an overview., J Am Acad Dermatol, 1989; 21(3 Pt 2): 610-3
- ပြင်းထန်သော နေရောင်ခြည်နှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ခြင်းမှ ရှောင်ရှားပါ။ ကောင်းကင်ယံမှာ နေမြင့်လေလေ၊ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ပြင်းအားပိုများလေလေဖြစ်ပါသည်။ ဥရောပတိုက်အနောက်ဘက်အခြမ်း၏ နွေရာသီတွင် ထိုအချိန်သည် မနက် ၁၁ နာရီ မှ ညနေ ၄ နာရီအထိ ကြာတတ်သည်။
-
ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ကာကွယ်ပေးနိုင်သည့် နေရောင်ခြည်ကာကွယ်ပစ္စည်းများ လိမ်းထား၊ သုံးထား၍ နေပူထဲ၌ အချိန်ကြာမြင့်စွာနေခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။ ထိုပစ္စည်းများသည် ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ကြောင့်ဖြစ်သော ဆိုးကျိုးများကို လျှော့ချပေးနိုင်သော်လည်း ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်နှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့နိုင်သော အချိန်ပမာဏကို တိုးမပေးနိုင်ပါ။
- ပုံမှန်အားဖြင့် ကမ်းခြေတွင် တစ်နေ့လုံးနေရန် မသင့်လျော်ပါ။
- ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည် ကာကွယ်မှု ပမာဏမြင့်သော နေကာမျက်မှန်၊ လျှာပြားကြီးသော ဦးထုပ်နှင့် ပွပြီးလုံခြုံသော အဝတ်အစားများ ( တီရှပ်လက်ရှည်၊ ဘောင်းဘီအပွအတို၊ ဘောင်းဘီအပွအရှည်) တို့ကို ဝတ်ဆင်ပါ။ သင့်ကိုယ်သင် အကောင်းဆုံးကာကွယ်နိုင်ရန် မှောင်သော ရင့်သော အရောင်အဝတ်အစားများဝတ်ဆင်ပါ။
- အပြင်တွင်ရာသီဥတုပူနေပါက သင့်ကလေးကို အပူရှပ်ခြင်း၊ နေလောင်ခြင်းများမှ ကာကွယ်ပါ။ ရေမကြာခဏသောက်ခိုင်းပါ။
- ရာသီဥတုအပူချိန်နိမ့်သော တောင်ပေါ်ဒေသများတွင်လည်း ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ ဆိုးကျိုးများရှိနိုင်သည်။ အမှန်ဆိုလျှင် အမြင့်သို့ရောက်လေ လေထုအကာအကွယ် လျော့ကျသွားလေဖြစ်ခြင်းကြောင့် နေရောင်ခြည်ပြင်းအား ပိုများလေဖြစ်သည်။ အရေပြားပေါ်သို့ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည် UBV ပမာဏသည် ၃၀၀ မီတာအမြင့်ရောက်တိုင်း ၄%တိုးလာသည်။ ထို့အပြင် အလင်းပြန်မှုသည် အရေပြားပေါ် သက်ရောက်သော ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည် ပမာဏကိုပိုများစေသည်။ ( နှင်းသည် ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်လှိုင်း၏ ၈၀% ကို အလင်းပြန်နိုင်သည်)
- လေနှင့်ရေ၏ လှည့်စားခြင်းကို မခံရပါစေနှင့်၊ ၎င်းတို့သည် အပူလှိုင်းများမှ ကြိုတင်ကာကွယ်ရန် သတိပေးသော အပူဓာတ်ကိုလျှော့ချထားကြသည်။ သို့သော်လည်း ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်များကတော့ ရှိမြဲရှိဆဲပင်ဖြစ်သည်။
- နေရောင်မရှိဘဲ မိုးအုံ့နေသဖြင့် နေရာင်ခြည်ကာကွယ်ရန် မပေါ့ဆသင့်ပါ။ အပူလှိုင်း၊ အလင်းလှိုင်းများထက်ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်သည် တိမ်တိုက်များကို ပိုမိုလွယ်ကူများပြားစွာဖြတ်နိုင်သည်။ ရာသီဥတုအေးပြီး နေသိပ်မပူခြင်းသည် ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်များလျော့နည်းသွားခြင်းမဟုတ်ပါ။
- နေရောင်အောက်ထက် အရိပ်ထဲတွင် နေခြင်းက ပိုသင့်လျော်သော်လည်း သင့်ကို အပြည့်အဝ ကာကွယ်မှုပေးမည်ဟု အာမမခံနိုင်ပါ။ အရိပ်ထဲတွင်နေခြင်းကမှ တိုက်ရိုက်လာသော နေရောင်ခြည်များကို ကာကွယ်ပေးနိုင်သော်လည်း မြေပြင်မှ အလင်းပြန်လာသော ရောင်ခြည်များ ( မြက်ပင်သည် ကျရောက်သော ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ ၃%၊ သဲသညါ ၅ မှ ၂၅%၊ နှင်းသည် ၃၀ မှ ၈၀%၊ ရေသည် ၅ မှ ၉၀% အထိ အလင်းပြန်နိုင်သည်)။ ( မွန်းတည့်ချိန်တွင် ကျရောက်သော ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ ၃၀ မှ ၅၀% သည် လေထုထဲတွင်ရှိသော မော်လီကျူး အမှုန်ငယ်လေးများမှတဆင့် ပျံ့နှံ့ခြင်းဖြစ်သည့်ထံမှ ကာကွယ်ပေးနိုင်မည် မဟုတ်ပါ)
အချို့သော ဆေးဝါးများ၊ အနံ့ပါသော လိမ်းဆေးများ၊ ရေမွှေးများ သုံးစွဲပြီး သင်၏ သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်၊ ဆေးဝါးကျွမ်းကျင်တို့၏ ခွင့်ပြုချက်၊ အကြံပေးချက်များမပါပဲ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်နှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ခြင်းမှ ရှောင်ရှားပါ။
